سلسله جلسات روش صحیح فهم قرآن از منظر علامه طباطبائی(ره)
? در محضر استاد حجت الاسلام و المسلمین تاج آبادی
?تعداد جلسات: ۱۸
⏱ مدت هر جلسه: ۳۷ تا ۵۰ دقیقه
? موضوع: مبانی و قواعد تفسیری علامه طباطبائی
? صوت جلسۀ اول| مدت: حدود ۴۲ دقیقه
?️مباحث مطرح شده در این جلسه:
? بخش اول: مباحث مقدماتی
✅روش تفسیر علامه طباطبایی : روش تفسیر قرآن با قرآن و به‌بیان دیگر روش تدبّر در قرآن
✅تمایز تفسیر و تدبّر:
تدبر: کمک گرفتن از یک آیه برای فهم یک آیۀ دیگر ( روش)
تفسیر: تلاش مفسر برای فهم و بیان مراد خداوند ( هدف و غایت)
نسبت : تدبر، ابزارِ تفسیر است.
✅مباحث این دوره :
بخش اول: مباحث مقدماتی دربارۀ تفسیر و تدبر قرآن و روش آن
بخش دوم: ضرورت و علل روش تفسیر قرآن یا روش تدبری از نگاه علامه طباطبایی
بخش سوم: مبانی علامه در روش تدبری ایشان
بخش چهارم: قواعد تفسیر قرآن به قرآن از دیدگاه علامه طباطبایی
✅ویژگی های روش تدبری علامه:
۱. نظام‌مندی و روش‌مندی
۲. تدبر و تأمل جامع در آیات پیرامونی آیۀ موردنظر
۳. تدبر و تأمل جامع در آیات مرتبط در دیگر سوره‌ها
۴. عدم تمرکز بر واژگان مشترک
? صوت جلسۀ دوم| مدت: ۴۵ دقیقه
?️مباحث مطرح شده در این جلسه:
✅ادامه ویژگی‌های روش تدبری علامه:
۵. وفاداری به روش قرآن به قرآن (پایبندی قاطع به روش تدبری)
۶. مراجعه به قرآن برای تفسیر به صورت خالی الذهن (فهم قرآن بدون اعمال اصول و پیش فرض‌های علمی)
۷. توجه و اهتمام تام ایشان به جایگاه روایات در فرآیند تفسیر، با حفظ استقلال قرآن در دلالت✅ رویکردهای موجود در روایات تفسیری
۱. رویکرد روایت بسندگی: بدون روایات، چیزی از قرآن قابل فهم نیست.
۲ . رویکرد استقلال مشروط قرآن در دلالت: استقلال قرآن در دلالت، منوط به این است که روایت مخالف نداشته باشد.
۳. رویکرد قرآن بسندگی: برای تفسیر قرآن ، نیازی به روایات نیست.✅ دیدگاه علامه طباطبایی در روایات تفسیری
۱. نیازمندی ویژه و بی‌بدیل به روایات در فهم تدبری
۲ . لزوم بهرمندی از همه روایات حتی روایات ضعیف السند
۳. لزوم تفکیک میان کلام معصوم و روایات وارده✅نقش روایات تفسیری در فهم قرآن:
۱. نیاز روش‌شناختی
۲ . توسعه در فهم قرآن
? صوت جلسۀ سوم| مدت: ۴۴ دقیقه
?️مباحث مطرح شده در این جلسه:
✅ ادامه بیان دیدگاه علامه در نقش روایات تفسیری
۳. کمک به تسهیل در فهم آیات
۴. فهم معانی باطنی آیات
۵. تعیین و توسعۀ مصادیق آیات
۶. فهم جزییات احکام? ادامه ویژگی های روش تدبری علامه
۸. اثبات سازگاری قرآن و سنت
۹. تفسیر و تبیین احادیث (دارای ابهام) با آیات.
۱۰. دفاع عالمانه از روایات تفسیری.
? صوت جلسۀ چهارم| مدت: ۴۴ دقیقه
?️مباحث مطرح شده در این جلسه:
?بخش دوم: بررسی دلائل و علل ضرورت روش تفسیر تدبّری
۱. اسلوب زبانی قرآن پیچیدگی و ابهام ندارد تا نیاز به مفسر بیرونی باشد.
۲. دعوت عموم مردم به تدبّر
۳. اندک بودن روایات تفسیری
۴. امر معصومین(ع) بر مراجعۀ به قرآن در مشکلات و اختلافات
۵. روایاتی که قائلین به قابل فهم نبودن قرآن را مذمت میکند.
۶. روایات عرضه (لزوم عرضۀ همۀ روایات بر قرآن
?بخش سوم: مبانی روش قرآن با قرآن
✅تعریف مبانی: اندیشه‌های کلان نظری که به شیوه و قواعد مفسر جهت می‌دهند.
✅مبانی دو دسته‌اند:
۱. مبانی وجودشناسی قرآن
۲. مبانی زبان شناسی قرآن✅مباحثی که در بخش مبانی وجودشناسی طرح خواهند شد:
۱. دلائل علامه برای مراتب وجودی قرآن چیست؟
۲. حقیقت قرآن فرالفظی چیست؟
۳. رابطه و نسبت بین این دو مرتبه وجودی چیست؟
۴ این مبنای وجودی چه تاثیری در فهم قرآن دارد؟
? صوت جلسۀ پنجم| مدت: ۴۲ دقیقه
?️مباحث مطرح شده در این جلسه:
✅ اولین مبنای وجودشناختی: ذو مراتب بودن قرآن
?مراتب وجودی قرآن:
۱. فرالفظی (قرآن مبین)
۲. لفظی (قرآن منزل)? بررسی مبنای اول در چهار حوزه:
اول؛ دلایل علامه در اثبات مراتبی بودن قرآن:
آیات قرآن (بروج ۲۰- ۲۱)، (هود ۱)، (اعراف ۵۲- ۵۳)، (یونس ۳۷- ۳۹)،دوم؛ ماهیت کتاب مبین با تمرکز بر آیات تأویل (یونس و اعراف)
♦️نکته ۱. مفاد آیات تأویل دارد نه خود الفاظ
معنای تاویل: منشأ و مبدأ چیز دیگر و باعث ظهور و تجلی آن (کتاب مبین تاویل کتاب منزل)♦️نکته ۲ : ماهیت قرآن منزل است.
✔️ قرآن در نگاه کلی:
۱. گزارش‌های قرآن
۲. انشائیات قرآن? توضیح تأویل قرآن یا کتاب مبین در ۳ بخش:
۱. صفات خداوند (صفات خداوند دارای تأویل و حقایق عینی است)
? صوت جلسۀ ششم| مدت: ۴۵ دقیقه
?️مباحث مطرح شده در این جلسه:
امام صادق علیه السلام: کسی میتواند نسبت به صفات خدا معرفت حقیقی بیابد که خدا را با خود خدا شناخته باشد، از طریق مفاهیم ذهنی، عقلی و برهانهای فلسفی و کلامی نمیشود حقیقت صفات خدا را فهمید بلکه فقط به یک معرفت ناقص و تک بعدی از صفات خدا میرسید.
? ۲. معاد؛
– بخشی از آیات معاد ناظر به حوادث روز قیامت است.
– بخش دیگر آیات معاد هم درباره چگونگی حضور انسان در رستاخیز است.
▪️تاویل آیات معاد یعنی حقایق عینی فرامادی پدیدههای معاد.
▪️آمدن تاویل معاد یعنی شما یک علم حضوری و وجدانی و فرامادی و فراحسی نسبت به حقیقت معاد پیدا کنید.
برای توده مردم در رستاخیز این اتفاق میافتد برای معصومین در همین دنیا حاصل میشود.? ۳. سیره امتها؛
رمز و راز و فلسفه وجودی سیره امتها.
آیات احکام هم همینطور هستند وقتی تاویل احکام را ببینید تصدیق میکنید و به حقانیت احکام دین یقین پیدا میکنید.
? صوت جلسۀ هفتم| مدت: ۴۶ دقیقه
?️مباحث مطرح شده در این جلسه:
?رابطه بین قرآن منزّل و کتاب مبین
قرآن منزّل یک دورنمایی از حقایق قرآن مبین است و آنها را برای ما به تصویر می کشد .
نسبت قرآن منزّل و کتاب مبین مثل نسبت جسم و روح است .?یکی از لوازم مبنای دو مرتبه بودن وجود قرآن:
پیامبر صلی الله یکبار کل کتاب مبین را در شب قدر دریافت کرد و به تدریج نیز آیات و الفاظ قرآن منزّل را دریافت کرد.▪️یک ثمره این اتفاق این است که پیامبر در هنگام دریافت آیات کتاب منزّل دیگر دچار تردید نمی شود و معانی و تفسیر حقیقی آیات را می داند .
▪️ثمره دیگر این موضوع این است که تفسیر پیامبر از قرآن حجت می شود .♦️نکات:
۱- پیامبر ابتدا قرآن مبین را دریافت کرد و پس از آن به تدریج قرآن منزّل بر او فرستاده شد ؛ اما مومنین اول قرآن منزّل را دریافت می کنند و پس از فهم و عمل به آن به حقایقی از قرآن مبین می رسند .۲- تفسیر معصومانه حضرات معصومین از قرآن و مرجعِ دین بودن آنها نشان می دهد که آنها نیز حقایق قرآن مبین را مانند پیامبر دریافت کرده اند.
? صوت جلسۀ هشتم| مدت: ۴۷ دقیقه
?️مباحث مطرح شده در این جلسه:
✅ثمرات معرفتی مبنای اول
۱- بیان رسالت قرآن منزّل؛ هدایت مردم به کتاب مبین
۲- پیدایش تکثّر معنایی (طولی-عرضی) برای قرآن منزّل
۳- تبیین راز وجود متشابهات در قرآن? راهبرد کلان قرآن در هدایت به کتاب مبین >>> تهذیب و معرفت نفس
?برنامۀ تربیتی قرآن برای هدایت به کتاب مبین:
۱. اصلاح باورها و اندیشه سازی
۲. ارائه قوانین عملی? برنامه های قرآن در جهت اندیشه سازی:
۱. القای حقایق مربوط به مبدأ هستی
۲. بیان حقایق معاد
۳. بیان حقایقی درباره انسان
۴. اصلاح جهان شناسی انسان
۵. ترغیب و تشویق انسان به فهم تحقیقی و استدلالی معارف مطرح شده? قوانین عملی قرآن:
۱. احکام اجتماعی
۲. احکام عبادی
? صوت جلسۀ نهم| مدت: ۵۰ دقیقه
?️مباحث مطرح شده در این جلسه:
? مراحل تحول قلب و عقل انسان:
۱. اذعان قلبیِ اجمالی به مضامین قرآن یا شهادتین
۲. اعتقاد تفصیلی به حقایق قرآن
۳. ایمان راسخ و ثابت قلبی و عقلی به اسماء و صفات خداوند
۴. شهود معارف قرآنمراحل اول تا سوم اکتسابی و مرحله چهارم افاضه ای است.
? مقدمات دیدگاه علامه طباطبایی در خصوص راز وجود متشابهات در قرآن:
۱) انسان‌ها در فهم ذهنی و عقلیِ مفاهیم یکسان نیستند و ذهن مخاطبان در فهم آیات قرآن دخالت دارد.
۲) الفاظ قرآن به حقایق فراحسی اشاره میکنند که درک آن برای همه عقول، مشابه و یکسان نیست.
۲) دعوت قرآن فراگیر است و برای هدایت انسان‌ها در تمامی سطوحِ عقلانیت نازل شده و به طایفه خاصی اختصاص ندارد.الفاظ قرآن جنبه لفظی و فرالفظی دارند و چون قرآن می‌خواهد حقایق فراحسی را از طریق الفاظ مادی به ما منتقل کند باید در مفاهیم تصرف کنیم و برای اینکه دچار افراط و تفریط نشویم، خودِ قرآن با آیات متعدد دربارۀ یک موضوع مقصود خودش را از آن موضوع به ما القاء میکند.
? صوت جلسۀ دهم| مدت: ۴۳ دقیقه
?️مباحث مطرح شده در این جلسه:
آیات متشابه: آیاتی که همزمان چند معنا درباره آن متصور است و مفسر باید بکوشد از میان چند معنا مراد خداوند را کشف کند.
? مقدمات دیدگاه علامه درباره آیات متشابه:
مقدمه اول: عینی و فرالفظی بودن قرآن در کنار مرتبه لفظی و مفهومی آن
✔️ کمال انسان از دیدگاه قرآن کریم، معرفت به کتاب مبین و رساندن انسان به این معرفت ویژه است.مقدمه دوم: تهذیب نفس راهبرد قرآن برای رساندن انسان به معرفت نسبت به کتاب مبین
✔️ راه رسیدن به تهذیب نفس، زدودن مانع‌ها و حجاب‌های ناشی از تعلقات دنیوی است.مقدمه سوم: برنامه قرآن برای رساندن انسان به تهذیب نفس:
۱. برنامه علمی جهت اصلاح باورها
۲. برنامه عملی از طریق قانون‌گذاری به جهت اصلاح اعمال انسان♦️ دو چالش در برنامه علمی (اصلاح باورها):
۱. بیان مفاهیم فرالفظی در قالب الفاظ لفظی
۲. ذهن مادی بشردودستگی افراد در مواجهه با این دو چالش:
۱. افرادی که مفاهیم فرالفظی را بر مصداق لفظی آن حمل میکنند که دچار تنگ‌نظری و جمود شده و در معانی جسمانی آیات می‌مانند.
۲. مخاطبینی که بر مادی نبودن مصداق آیات واقف هستند اما درکی از مراد خداوند ندارند که دچار تأویل‌گرایی خواهند شد.?راه‌حل قرآن برای رفع این دو چالش:
۱. استفاده از آیات متشابه (بیان یک مفهوم در آیات متعدد که در ظاهر باهم دچار تناقض و تنافی هستند ولی درواقع تکمیل‌کننده هم برای دریافت مراد خداوند هستند)، بنابراین یگانه راه تفسیر قرآن تفسیر آیه به آیه است لذا تفسیر آیه به آیه یک ضرورت است نه یک انتخاب.نکته: حضرات معصومین به دلیل اتصال به باطن قرآن نیازمند تفسیر آیه به آیه نیستند.
✅ دومین مبنای وجودشناختی: پیوند و انسجام معنایی قرآن
انواع پیوند معنایی قرآن:
۱. در هدف و غرض (غرص و هدف اصلی قرآن از منظر علامه: رساندن انسان‌ها به باطن قرآن و توحید محض)
۲. پیوند موضوعی: فهم یک آیه از طریق آیات دیگر مرتبط با موضوع آن آیه در آن سوره و سوره‌های دیگر
? صوت جلسۀ یازدهم| مدت: ۴۸ دقیقه
?️مباحث مطرح شده در این جلسه:
انواع انسجام معنایی قرآن:
۱. انسجام معنایی به لحاظ غرض کل قرآن کریم
۲. انسجام معنایی موضوعات قرآن کریم
۳. انسجام ساختاری و معنایی آیات یک سوره? دیدگاه علامه طباطبایی درباره انسجام ساختاری و معنایی آیات یک سوره:
علامه طباطبایی انسجام ساختاری و معنایی آیات یک سوره را به صورت مشروط می‌پذیرد و دیدگاهش با دیدگاه دیگر مفسران تفاوت هایی دارد ازجمله:
۱) گرچه اکثر سوره‌ها موضوع و غرض واحد دارند اما لزوما همه سوره‌ها این‌طور نیستند.
۲) گرچه می‌توان یک آیه را با توجه به آیات دیگر سوره به صورت ساختاری تفسیر کرد اما برای فهم مراد خداوند باید از آیات مرتبط با موضوع در سوره‌های دیگر هم کمک گرفت.
۳) هر آیه دو معنا دارد:
۱_ معنای ساختاری آیه ۲_ معنای استقلالی آیه
✔️ راه تشخیص صحتِ فهمِ معنای ساختاری آیه، سنجش فهم ساختاری براساس فهم استقلالی معنای آیه است.
۴) گرچه یک واژه میتواند در یک سوره با موضوع و غرض واحد چند بار به کار رفته باشد اما لزوما در همه جا یک معنای واحد ندارد.✅ سومین مبنای وجودشناختی: ضرورت تفکیک میان تفسیر، تطبیق و معنای باطنی آیات
در مواجهه با هر آیه ای باید سه هدف داشته باشیم:
۱_ تفسیر آیه (به دست آوردن مراد مفهومی آیه)
۲_ تطبیق آیه (تعیین مصادیق خارجی)
۳_ کشف معانی باطنی آیهدر مرحله تطبیق که مبتنی بر تفسیر است، پس از کشف مراد مفهومی خداوند و شناخت مصادیق عصر نزول آیه، می‌توانیم مصادیق دیگر این آیات در طول تاریخ را پیدا کنیم. یک آیه میتواند چند مصداق داشته باشد که این مصادیق یا هم‌رتبه اند و یا در چند رتبه قرار دارند.
? صوت جلسۀ دوازدهم| مدت: ۴۱ دقیقه
?️مباحث مطرح شده در این جلسه:
? معانی باطنی طبق نظر علامه: معنایی که از تحلیل معنای ظاهری به آن می‌رسیم .
✔️اگر معنای باطنی با معنای ظاهری قابل جمع بود و تضاد نداشت و آیات دیگر هم این فهم را تایید کرد معنای باطنی که درک کردیم درست است.
✔️معانی باطنی نسبی‌اند یعنی اولین معنای باطنی که از معنای ظاهری فهمیدیم نسبت به معنای ظاهری معنای باطنی است اما همین معنای باطنی نسبت به معنای باطنی بالاتر از خودش معنای ظاهری است.
✅ چهارمین مبنای وجودشناختی: جامعیت قرآن و جامعیت معارف آن
آیا همه علوم را می توان از قرآن فهمید؟
۱. دیدگاه حداقلی: فقط علوم در حوزه آخرت و توحید و … را می توان از قرآن فهمید.
۲. دیدگاه حداکثری: هر علمی از قرآن فهمیده می شود .
دیدگاه علامه: اگر مراد از قرآن الفاظ باشد علوم بشری در قرآن نیست اما اگر دلالت های لفظی و اشاری و رمزی مراد باشد این در انحصار ائمه است .✅ پنجمین مبنای وجودشناختی: توقیفی نبودن چینش سوره‌ها و آیات هر سوره
? صوت جلسۀ سیزدهم| مدت: ۴۵ دقیقه
?️مباحث مطرح شده در این جلسه:
?سوره‌هایی که آیات آن یکجا نازل شده ترتیب آیات در مصحف بر اساس ترتیب نزول است اما در سوره‌های دیگر امکان جابجایی آیات وجود دارد؛ چرا که:
۱-به نظر می رسد بعضی از آیات در جایگاه خود قرار ندارند. برخی از آیات مدنی در سوره های مکی قرار گرفته و برخی از آیات مکی در سوره های مدنی قرار دارند.
۲- قرآن تدوین شده توسط امیرالمومنین علی علیه السلام، هم ترتیب سوره ها و هم ترتیب آیات بر اساس نزول بوده است.
۳- از آن جا که جمع قرآن بعد از پیامبر و توسط صحابه انجام شد، تعدادی از آیات جابه جا شده و طبق ترتیب نزول در مصحف قرار نگرفته‌اند.? ثمرات معرفتی این مبنای علامه:
۱- با توجه به چینش آیات در سوره‌ها، ضروری است که در تفسیر آیات، به آیات مرتبط در دیگر سوره‌ها نیز دقت شود.
۲- نباید به دنبال پیوند معنایی بین تمام آیات یک سوره بود هم به لحاظ توجه به این دیدگاه و هم به دلیل اینکه در سوره هایی هم که آیاتش یکجا نازل شده ممکن است پیوند معنایی بین تمام آیاتش نباشد.✅ ششمین مبنای وجودشناختی: طبقه بندی آیات
از نظر علامه، سه طبقه آیات وجود دارد:
۱٫آیات متشابه (که برای تفسیر و فهم مراد گوینده از آنها نیاز به آیات دیگر دارند )
۲٫آیات محکم ( روشنگر آیات متشابه )
?تشابه آیات امری نسبی است.
۳٫آیات غرر (معیار، تراز و شاخص بخش زیادی از آیات قرآن است.)? مبانی زبان شناسی علامه طباطبایی?
✅ اولین مبنای زبان‌شناسی: واژگان قرآن یا لااقل واژگان اساسی قرآن دارای دو معنا هستند:
۱- معنای لغوی و عرفی (معنای ثابت)
۲- معنای در اصطلاح قرآن (معنای نسبی)✅ دومین مبنای زبان‌شناسی: واقع نمایی محض
که دو جزء دارد : ۱٫ هر خبر و توصیفی از قرآن دقیقا منطبق بر واقعیت است . ۲٫ ….
? صوت جلسۀ چهاردهم| مدت: ۴۳ دقیقه
?️مباحث مطرح شده در این جلسه:
نکات واقع نمائی محض:
۱. اگر قرآن گزارشی را از زبان کسی نقل کند و مطابق واقع نباشد به آن اشاره می کند و اگر سکوت کند یعنی آن گزارش عین واقعیت است.
۲. اگر قرآن پس از نقل دعای شخصی سکوت کند یعنی آن دعا مستجاب است.جزء دوم واقع نمائی محض:
۲_ پیراستگی قرآن از تسامح و تساهل:
بیانات قرآن از تسامح و تساهل های عرفی پیراسته است.
?بخش چهارم: معرفی قواعد تفسیری علامه
? قواعد تفسیری علامه را به دو بخش می‌توان تقسیم کرد:
- قواعد فهم قرآن
- قواعد سنجش فهم
?قواعد فهم قرآن:
✅ قاعدۀ شمارۀ یک: ضرورت توجه و تامل در واژگان، جملات و آیات همنشین
برای یافتن معنای یک واژه و جمله باید به واژگان و جملات قبل و بعد توجه کرد.
زمانی می‌توان با تامل در جملات و آیات همنشین معنای آن را پیدا کرد که از پیوند معنایی آن با جملات و آیات قبل و بعد مطمئن شد.
? صوت جلسۀ پانزدهم| مدت: ۴۵ دقیقه
?️مباحث مطرح شده در این جلسه:
?قاعده اول از قواعد فهم قرآن:
الف) ضرورت تأمّل در واژگان آیه
ب) ضرورت تأمّل در جملات آیه
ج) ضرورت تأمّل در آیات همنشین✅ قاعدۀ شمارۀ ۲: ضرورت توجّه به آیات دیگر سور جهت سنجش فهم اولیه و تکمیل فهم
✅ قاعدۀ شمارۀ ۳: ضرورت هم‌پوشانی فهم برداشت شده از آیه با غرض سوره.
✅ قاعدۀ شمارۀ ۴: ضرورت توجه به دلالت مقامیه(غرض آیه)
? صوت جلسۀ شانزدهم| مدت: ۴۵ دقیقه
?️مباحث مطرح شده در این جلسه:
?مثالی برای قاعدۀ دوم:
(معنا و تفسیر «الصراط المستقیم» با توجه به آیات دیگر در دیگر سوره‌ها، حتی در سوره‌هایی که سخنی از حرکت، سبیل و … باشد و با توجه به این آیات فرق «الصراط المستقیم» و «سبیل» را هم توضیح می‌دهند و نسبت صراط به سبیل را مانند نسبت روح به بدن می‌دانند.)
?چگونگی تدبّر مورد اشاره در قاعدۀ اول و دوم
چند نکته راجع به چگونگی تدبر که در قاعده اول و دوم گفته شده:
۱- توجه به قواعد عربی
۲- توجه به قواعد بلاغی مثل التفات
۳- تامل در غرض آیه (قاعدۀ سوم؛ جلسه قبل)
۴- توجه به تقابل آیات (قاعدۀ بعد)
۵- توجه به اطلاق واژگان (قواعد بعدی)
? صوت جلسۀ هفدهم| مدت: ۴۲ دقیقه
?️مباحث مطرح شده در این جلسه:
✅ قاعدۀ شمارۀ ۵: ضرورت توجّه به تقابل واژگان، جملات و آیات
گاهی خدا در آیاتی بین دو جمله یا دو واژه تقابل ایجاد میکند که باعث فهم نکات دیگر می‌گردد.
مثال: «وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَلَا هُدًى وَلَا كِتَابٍ مُنِيرٍ» (لقمان/۲۰)
خداوند بین سه واژۀ علم، هدایت و کتاب منیر تقابل ایجاد کرده که باعث میشود تغییراتی در مراد ایجاد شود. مراد از علم، علم عقلی و استدلالی، مراد از هدایت ، وحی و مراد از کتاب منیر هم کتب آسمانی است.✅ قاعدۀ شمارۀ ۶: ضرورت توجّه به اطلاق واژگان
این قاعده از مبانی زبان شناختی استخراج شده است.
اگر خدا در کلامش قید و استثنا بیان نکرد و به طور مطلق صفتی را به کسانی نسبت داد یعنی آن وصف بر بالاترین مصداقش حمل میشود.
مثال: آیه «عَسَىٰ أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَحْمُودًا» (اسراء/۷۹)
خدا پیامبر را به مقام محمود می‌رساند؛ چون این صفت بدون قید بیان شده با توجه به قاعدۀ ششم خدا به پیامبر مقامی می‌دهد که همه امتها و ملائکه و موجودات او را ستایش میکنند.✅ قاعدۀ شمارۀ ۷: ضرورت توجّه به دلالت وصف بر علیت
این قاعده از مبانی زبان شناختی استخراج شده است.
اگر خدا حکمی را به صفتی داد(مراد از وصف، اسم فاعل و مفعول است) معنایش این است که علت آن حکم این وصف است.
مثال : «إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ» (احقاف/۱۰)
حکم که هدایت نکردن است را به ظالمین که صفت است نسبت داده است طبق قاعده هفتم علت هدایت نکردن ظلم آن‌هاست.
? صوت جلسۀ هجدهم(آخر)| مدت: ۳۷ دقیقه
?️مباحث مطرح شده در این جلسه:
?قواعد سنجش فهم قرآن:
۱. ضرورت هماهنگی برداشت از آیه با آیات غرر.
۲. ضرورت هماهنگی برداشت از آیه با معارف قطعی عقلی و نقلی.
معارف عقلی: معارفی که عقل نظری با برهان قطعی آن را ثابت کرده است.
معارف نقلی: معارفی که براساس آیات و روایات به صورت قطعی به دست آمده‌اند.
۳. ضرورت نقد دیگر آراء در آیه و برطرف کردن نقود بر تفسیر منتخب.
?بخش پنجم: ویژگی‌های روش تدبّری علامه طباطبائی
۱. مبانی و قواعد ایشان منسجم، مرتبط و مدللّ به ادلۀ قرآنی است.
۲. تلفیق تفسیر ساختاری با تفسیر متکی بر آیات دیگر سوره‌ها
۳. نگاه جزءنگر(سیاقی) و کل‌نگر(استقلالی) به یک آیه و هر دو نگاه مراد الهی
۴. تلفیق تفسیر ترتیبی و موضوعی
۵. بهره‌مندی گسترده و روش‌مند از روایات با حفظ استقلال دلالی قرآن
الف) بهره‌وری روش‌شناختی
ب) بهره‌وری در فهم معانی باطنی آیات و گسترۀ مصادیق آن
ج) استنتاج معارف قطعی و اساسی از روایات
۶. دغدغۀ فهم و سنجش فهم در تفسیر
گام اول: فهم دقیق مراد خداوند از آیه از طریق مبانی و قواعد
گام دوم: نقد فهم خود از آیه در ارتباط با دیگر آیات و آراء دیگر مفسران
صوتها بسیار بسیار عالی بود خدا خیرتان دهد